海南省交通运输厅关于举办《公路工程建设项目招标...


Ch? ngh?a Zion hay còn g?i là ch? ngh?a Sion ??????}/Tsiyonut (m?t s? tài li?u ti?ng Vi?t c?ng g?i là ch? ngh?a ph?c qu?c Do Thái hay ch? ngh?a Xi-?n hay ch? ngh?a Xi-?n-nít[1]) là m?t hình th?c c?a ch? ngh?a dan t?c c?a ng??i Do Thái và v?n hóa Do Thái ?ng h? m?t nhà n??c qu?c gia Do Thái trong l?nh th? ???c xác ??nh là vùng ??t Israel. Ch? ngh?a Zion ?ng h? ng??i Do Thái phát huy b?n s?c Do Thái c?a h? và ch?ng l?i s? ??ng hóa ng??i Do Thái vào các x? h?i khác và ?? ?ng h? vi?c tr? l?i c?a ng??i Do Thái Israel nh? là cách cho ng??i Do Thái ???c gi?i thoát kh?i s? phan bi?t ??i x? ch?ng ng??i Do Thái, tr?c xu?t và b?c h?i ?? x?y ra trong các x? h?i khác. T? khi thành l?p Nhà n??c Israel, phong trào ph?c qu?c Do Thái v?n ti?p t?c ch? y?u ?? ?ng h? s? l?n át l?nh th? c?a ng??i Do Thái nh? là tr??ng h?p ??i v?i Palestine. Trong m?t cách s? d?ng ít ph? bi?n h?n, các thu?t ng? c?ng có th? tham kh?o kh?ng chính tr?, v?n hóa Zionism, ???c thành l?p và ??i di?n n?i b?t nh?t b?i Ahad Ha'am; và h? tr? chính tr? cho Nhà n??c Israel kh?ng-ng??i Do Thái, nh? trong Kit? giáo Zionism (Xi-?n-nít). Các y ki?n phê phán ch? ngh?a Zion ???c xem nh? là m?t phong trào ch? ngh?a bài Do Thái (Ch?ng ch? ngh?a Xê-mít)[2][3].
M?t ph?n c?a lo?t bài v? |
Ng??i Do Thái và Do Thái giáo |
---|
![]() ![]() |
![]() | Bài vi?t ho?c ?o?n này c?n ng??i am hi?u v? ch? ?? này tr? giúp biên t?p m? r?ng ho?c c?i thi?n. |
B?i c?nh và di?n bi?n
[s?a | s?a m? ngu?n]


Ch? ngh?a Zion kh?ng có m?t h? t? t??ng th?ng nh?t, nh?ng ?? phát tri?n trong m?t cu?c ??i tho?i gi?a r?t nhi?u h? t? t??ng: Ch? ngh?a Zion t?ng quát, Ch? ngh?a Zion t?n giáo, Ch? ngh?a Zion lao ??ng, Ch? ngh?a Zion xét l?i, Ch? ngh?a Zion xanh, vv Tuy nhiên, m?u s? chung gi?a t?t c? các nh?ng ng??i theo ch? ngh?a Zion là tuyên b? Eretz Israel là quê h??ng qu?c gia c?a ng??i Do Thái và là tr?ng tam h?p pháp cho quy?n t? quy?t dan t?c Do Thái (nh? ???c ch? ra b?i Gideon Shimoni và nh?ng ng??i khác[4]). ?i?u này ???c d?a trên m?i liên h? l?ch s? và truy?n th?ng t?n giáo liên k?t nh?ng ng??i Do Thái ??t Israel[5]
Sau g?n hai thiên niên k? c?a s? t?n t?i c?a c?ng ??ng ng??i Do Thái mà kh?ng có m?t nhà n??c qu?c gia, phong trào ph?c qu?c Do Thái ???c thành l?p vào cu?i th? k? 19 ng??i Do Thái thê t?c, ch? y?u là m?t ph?n ?ng b?i nh?ng ng??i Do thái Ashkenazi ??i v?i ch? ngh?a bài Do Thái ngày m?t gia t?ng ? chau ?u, ???c minh ch?ng b?ng các v? Dreyfus ? Pháp và nh?ng cu?c tàn sát ch?ng l?i ng??i Do Thái ? ?? qu?c Nga[6]. Phong trào chính tr? ???c chính th?c thành l?p b?i ky gi? áo-Hung Theodor Herzl vào n?m 1897 sau khi xu?t b?n cu?n sách c?a mình có t?a Der Judenstaat.[7] Vào th?i ?i?m ?ó, phong trào tìm cách khuy?n khích di c? ng??i Do Thái ??n các Palestine thu?c Ottoman. T? lau, các c?ng ??ng ng??i Do Thái ?? phát tri?n ? các n??c chau ?u, và Hoa K?, nh?ng h? kh?ng bao gi? ?? m?t b?n s?c Do Thái c?a h?. Các ch?ng t?c khác th??ng xuyên kh?ng b? h?. Cu?i th? k? 19, s? kh?ng b? này, hay còn g?i là ch? ngh?a bài Do Thái, ?? d?n ??n phong trào g?i là ch? ngh?a Zion. Phong trào này kêu g?i ng??i Do Thái tr? v? Palestine vùng xung quanh Jerusalem, ???c coi là quê h??ng tinh th?n c?a h?.
Làn sóng di c? c?n ??i ??u tiên c?a ng??i Do Thái t?i Israel, hay Aliyah (?????) b?t ??u n?m 1881 khi h? tr?n ch?y kh?i s? ng??c ??i, hay ?i theo nh?ng t? t??ng x? h?i Zion c?a Moses Hess và nh?ng ng??i khác v? "s? c?u r?i c?a ??t ?ai". Nh?ng ng??i Do Thái mua ??t ?ai t? Ottoman và nh?ng ch? ??t ng??i ? R?p khác. Sau khi ng??i Do Thái ?? l?p nên nh?ng khu ??nh c? n?ng nghi?p, c?ng th?ng n?y sinh gi?a ng??i Do Thái và ng??i ? R?p.
Theodor Herzl (1860–1904), m?t ng??i Do Thái ??n t? áo, ?? l?p ra Phong trào Zion. N?m 1896, ?ng xu?t b?n cu?n Der Judenstaat (Qu?c gia Do Thái), trong ?ó kêu g?i thành l?p m?t nhà n??c Do Thái. N?m sau ?ó, ?ng góp ph?n tri?u t?p H?i ngh? Zion qu?c t? ??u tiên.
S? thành l?p ch? ngh?a Zion d?n t?i Aliyah th? hai (1904–1914) v?i s? ng??i Do Thái lên t?i kho?ng 40.000. N?m 1917, B? tr??ng ngo?i giao Anh Arthur J. Balfour ??a ra Tuyên b? Balfour "?ng h? vi?c thành l?p t?i vùng ??t Do Thái c? ?? b? ng??i Palestine chi?m m?t nhà n??c quê h??ng cho nh?ng ng??i dan Do Thái". N?m 1920, vùng này ???c giao cho H?i Qu?c Liên và ???c qu?n ly b?i Anh.
Làn sóng di c? c?a ng??i Do Thái l?i ti?p t?c l?n th? ba (1919–1923) và l?n th? t? (1924–1929) sau Chi?n tranh th? gi?i th? nh?t. Nh?ng cu?c b?o ??ng ? Palestine n?m 1929 c?a ng??i ? R?p ?? gi?t ch?t 133 ng??i Do Thái, g?m 67 ng??i ? Hebron.
S? tr?i d?y c?a Ch? ngh?a Phát xít n?m 1933 d?n t?i làn sóng Aliyah th? n?m. Ng??i Do Thái trong vùng t?ng t? 11% c?a dan s? n?m 1922 lên t?i 30% n?m 1940. Vi?c tàn sát ng??i Do Thái có tính ch?t di?t ch?ng ? chau ?u c?a Adolf Hitler khi?n ng??i dan Do Thái ? m?i mi?n chau ?u tr?n ch?y t?o nên làn sóng t? n?n m?i. T?i cu?i Chi?n tranh th? gi?i th? hai, s? l??ng ng??i Do Thái ? Palestine ?? lên t?i x?p x? 600.000.
Palestine, m?t ph?n c?a ?? qu?c Ottoman, trong b?n th? k? qua ?? ???c h?u h?t các dan t?c ng??i ? R?p ??n ??nh c?. Sau th? chi?n th? nh?t, l?nh th? này bao g?m t?t c? nh?ng vùng hi?n có c?a Israel và Jordan, do Anh ki?m soát (???c H?i Qu?c Liên ?y nhi?m). T? nh?ng n?m 1930, làn sóng di dan Do Thái t?ng lên nhanh chóng khi nh?ng ng??i Do Thái ch?y tr?n kh?ng b? c?a ??c qu?c x?, gay ra s? xung ??t dai d?ng gi?a ng??i ? R?p ??nh c? và ng??i Do Thái nh?p c?.
Tham kh?o
[s?a | s?a m? ngu?n]- ^ ??ng Ti?n b? và Ch? ngh?a x? h?i Ma-r?c
- ^ Anti-semitism in Germany: the post-Nazi epoch since 1945 By Werner Bergmann, Rainer Erb, page 182, "Continuity and Change: Extreme Right Perceptions of Zionism" by Roni Stauber in Anti-semitism worldwide 1999/2000 Tel Aviv University
- ^ {{citation ? | first=Kenneth L. | last=Marcus ? | title=Anti-Zionism as Racism: Campus Anti-Semitism and the Civil Rights Act of 1964 ? | journal=William & Mary Bill of Rights Journal ? | volume=15 | issue=3 ? | pages=837–891 ? | year=2007 ? }}
- ^ Gideon Shimoni, The Zionist Ideology (1995)
- ^ Aviel Roshwald, "Jewish Identity and the Paradox of Nationalism", in Michael Berkowitz, (ed.). Nationalism, Zionism and Ethnic Mobilization of the Jews in 1900 and Beyond, p. 15).
- ^ Wylen, Stephen M. Settings of Silver: An Introduction to Judaism, Second Edition, Paulist Press, 2000, p. 392).
- ^ Walter Laqueur, The History of Zionism (2003) p 40